Trong đó, 70% số vụ TNGT nói chung do ý thức người tham gia giao thông và 90% số vụ TNGT nghiêm trọng cũng do ý thức người tham gia giao thông chưa tốt.

Nỗi đau TNGT…

Thực trạng TNGT trong năm 2013, về số vụ có giảm so với năm 2012, thế nhưng số người chết lại tăng, nguyên nhân được xác định là do số vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng tăng.

Theo thống kê của Cục Cảnh sát giao thông (CSGT) đường bộ - đường sắt, tính từ ngày 16 - 11- 2012 đến 15 - 11- 2013, toàn quốc xảy ra 30.906 vụ TNGT, giảm gần 5.000 vụ, khoảng 13% so với cùng kỳ, làm chết 9.628 người (tăng 91 người), bị thương gần 32 nghìn người, thiệt hại tài sản khoảng hơn 65 nghìn triệu đồng... Đó là chưa kể đến những “hệ lụy” sau TNGT, nhiều gia đình khánh kiệt do phải nuôi và chăm sóc người bị mất sức lao động do di chứng, tàn tật...

Trao đổi với PV báo PL&XH, ông Nguyễn Hoàng Hiệp, Phó Chủ tịch Ủy ban ATGT Quốc gia cho biết: “Riêng về số vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng, trong năm 2013, toàn quốc xảy ra 58 vụ. Trong đó có 11 vụ TNGT liên quan đến xe ô tô khách làm 56 người chết, 122 người bị thương. Nguyên nhân, do lái xe vi phạm Luật Giao thông đường bộ với các lỗi: say rượu, chạy quá tốc độ, phóng nhanh, vượt ẩu, đi vào đường cấm, lấn phần đường, làn đường, vi phạm các quy định về biển báo... trong khi tham gia giao thông”. 

Được biết, bình quân mỗi năm, số tiền chi cho việc khắc phục hậu quả TNGT là 2% GDP, ước khoảng 2,5 đến 3 tỷ USD (khoảng 50 nghìn tỷ đồng), bằng 30% số tiền Nhà nước chi cho ngân sách giáo dục trong một năm. 

Đối với vấn đề quản lý Nhà nước, các văn bản, chỉ thị, nghị quyết được ban hành về vấn đề giao thông tương đối đầy đủ. Trong đó, mới nhất là Chỉ thị số 18-CT/T.Ư của Ban Bí thư (khóa XI) về bảo đảm TTATGT đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa và khắc phục ùn tắc giao thông. Tuy nhiên, theo kết quả khảo sát của Ủy ban ATGTQG, lực lượng Công an, Bộ GTVT, Văn phòng T.Ư Đảng và Bộ Quốc phòng: Chỉ thị 18 chỉ mới về đến cấp tỉnh, TP - thể hiện ở những dịp “ra quân” và “tháng an toàn giao thông”. Còn lại đa số cấp ủy đảng, chính quyền cơ sở và các đoàn thể chính trị địa phương, coi công tác bảo đảm TTATGT là nhiệm vụ của lực lượng CA, giao thông vận tải. 

Theo Phó Chủ tịch Ủy ban ATGTQG Nguyễn Hoàng Hiệp, bất cập trong vấn đề hạ tầng giao thông có thể thấy, ở việc quy hoạch mất cân đối và quy hoạch ngược. Hiện nay số phương tiện giao thông mỗi năm tăng 15%, nhưng hạ tầng đường sá chỉ tăng 1%/năm. Một nghịch lý đang diễn ra rất phổ biến, thay vì phải có quy hoạch tổng thể (quy hoạch không gian) trong phát triển đô thị và các tuyến QL, thì ở Việt Nam, gần như quy hoạch nhà cửa xong mới “tính kế” lo làm đường. Đường làm đến đâu, nhà mọc lên san sát đến đó. Phát triển các phương tiện vận tải công cộng cũng không có quy hoạch, hoặc chậm trễ dẫn đến tình trạng giao thông đô thị hỗn loạn. Việc cấp phép vận tải tràn lan, dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh khiến việc quản lý gặp nhiều khó khăn. 

“Hà Nội có tới 106 hãng ta xi (trong khi TP HCM chỉ có bổn hãng chủ yếu và một số xe khác chạy từ các tỉnh về Sài Gòn). Tuyến ô tô khách Hải Phòng - Hà Nội có khoảng 400 đầu xe được cấp phép hoạt động, với tần suất trung bình hai phút có một xe khách rời bến. Trong khi, lưu lượng hành khách trên tuyến vào ngày bình thường chỉ dao động từ 4.000 đến 5.000 người, chiếm từ 30% đến 40% số ghế. Vậy là “cung đã nhiều hơn cầu”, dẫn đến tình trạng tranh, cướp hành khách. Bên cạnh đó, chưa có cơ chế kiểm soát việc giao xe, khoán doanh thu trực tiếp cho lái xe, phụ xe tại các doanh nghiệp nhỏ, các HTX vận tải, khiến các lái, phụ xe phải giành giật khách bằng mọi giá” – ông Nguyễn Hoàng Hiệp nêu dẫn chứng.

Do ý thức người tham gia giao thông

Đáng chú ý, kết quả thống kê của Ủy ban ATGTQG đã khiến nhiều người không khỏi “giật mình”. Theo đó, có hơn 70% số vụ TNGT do người điều khiển phương tiện gây ra và hơn 90% số vụ TNGT nghiêm trọng là do ý thức của người tham gia giao thông. “Điều này cũng thể hiện, công tác quản lý của Nhà nước chưa tốt, việc tổ chức giao thông chưa khoa học, xử phạt chưa nghiêm, chưa đủ sức răn đe, khiến người tham gia giao thông chưa tự giác chấp hành Luật Giao thông đường bộ” - Phó Chủ tịch Ủy ban ATGTQG Nguyễn Hoàng Hiệp khẳng định.

“Hầu hết các vụ tai nạn nghiêm trọng do ý thức người tham gia giao thông quá kém. Điển hình, ngày 25-10-2013, tại km 74+200 thuộc thôn Bản Mạ, xã Yên Sơn, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai lái xe Vũ Hữu Hòa, SN 1979, ở quận Kiến An, TP Hải Phòng điều khiển chở 45 hành khách bị lao xuống vực, làm 7 người chết, bị thương 29 người. Nguyên nhân, do lái xe cố tình đi vào đoạn đường sạt lở do mưa, dù nơi này đã có biển báo cấm phương tiện trên 2,5 tấn không được đi, nhưng xe chở khách trọng tải hơn 11 tấn vẫn đi vào. Nghiêm trọng hơn là vụ tai nạn giữa hai xe ô tô khách đi ngược chiều chạy quá tốc độ cho phép, “đấu đầu nhau” tại TP Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa, làm 12 người chết, 8 người bị thương” – ông Nguyễn Hoàng Hiệp dẫn chứng. 
Theo Phó Chủ tịch Ủy ban ATGTQG Nguyễn Hoàng Hiệp, để kiềm chế, tiến tới từng bước giảm TNGT, vấn đề đặt ra là, chúng ta cần có các giải pháp đồng bộ quy hoạch tổng thể về quỹ đường, sự vào cuộc của ngành chức năng và cả hệ thống chính trị, đặc biệt là nâng cao ý thức người tham gia giao thông trong cả nước. 

Ngoài việc các cơ quan chức năng tăng cường tuần tra kiểm soát. Thì việc giáo dục ý thức người tham gia giao thông cũng cần phải được quan tâm hơn và làm quyết liệt. Hiện tại vấn đề thi tuyển lái xe ô tô và cấp bằng lái còn chạy theo số lượng, việc cấp bằng lái xe còn thực hiện xã hội hóa tràn lan. Đến nay, cả nước có 316 cơ sở đào tạo lái xe ôtô, xe môtô, trong đó có 125 cơ sở tư thục. “Thực trạng” TNGT đang đặt ra dấu hỏi về chất lượng của những cơ sở đào tạo cấp bằng lái này.